Akran Zorbalığı

İnsanların birlikte yaşadıkları her ortamda görülen şiddet, saldırganlık davranışları ne yazık ki eğitim yuvalarında da çok fazla karşımıza çıkmaktadır. Öğrenciler arasında gerçekleşen şiddet, zorbalık kişinin akademik başarısını olumsuz etkilediği gibi, duygusal, sosyal gelişimine de ciddi anlamda zarar vermektedir.

Şiddet, güç ve baskı uygulayarak insanların her açıdan zarar görmesine yol açan her türlü bireysel veya toplu hareket olarak adlandırılabilir. Bir eylemin zorbalık olarak tanımlanabilmesi için ise üç ölçüt aranır:

• Kasıtlı olarak zarar verme amaçlı saldırgan davranışlar
• Saldırgan davranışların sürekli olması
• Zorba ve kurban arasında güç eşitsizliğinin olması

Akran zorbalığı, bir ya da birden fazla öğrencinin, bir başka öğrenciye (mağdura) sürekli olarak rahatsız edici, olumsuz eylemlerde bulunmasıdır.

Zorbalık denildiğinde sadece akla fiziksel zorbalık gelse de zorbalık sadece fiziksel boyutuyla sınırlı kalmıyor. Zorbalık davranışları dört boyutta ele alınabilir:

• Fiziksel Zorbalık: İtme, vurma, yumruk atma, kendisine ait olmayan eşyalara zarar verme, özel bölgelerine dokunmak gibi davranışları kapsamaktadır.
• Sözel Zorbalık: Alay etme, küçük düşürücü söylemlerde bulunma, isim takmak, hakaret etmek, kötü şakalar yapmak gibi davranışlar sözel zorbalıktır.
• Duygusal Zorbalık: Oyuna almama, yokmuş gibi davranma, hakkında dedikodu yaymak, tehdit edici kaba mimik ve davranışlarda bulunma, ırkla ilgili aşağılamalar duygusal zorbalık davranışlarındandır.
• Sanal Zorbalık: Teknolojinin gelişmesi ve hayatımızın her anında teknolojinin kullanılmasıyla birlikte okullarda da öğrenciler arasında yaşanan zorbalık türlerine biri sanal zorbalık eklenmiştir. Sanal zorbalık, bir kişi ya da grup tarafından  mağdurun bilgilerinin teknolojik ortamda ona zarar verecek şekilde kullanılmasıdır. Kişinin fotoğraflarının izinsiz alınıp uygunsuz sitelerde paylaşılması, internet ortamında mağdur hakkında dedikodu yaymak, bilgilerini izinsiz başkalarıyla paylaşmak, internet üzerinden mağdura aşağılayıcı, tehdit edici şekilde mesajlar atmak gibi her türlü davranış sanal zorbalık kategorisine girmektedir.

Zorba Öğrencilerin Özellikleri

• Zorba öğrenci, okula devam etme süreciyle ilgili sıkıntılar yaşar. Hırsızlık, zarar verici madde kullanımı, tahripçilik, okuldan kaçma gibi davranışları gözlemlenebilir.
• Zorbaca davranışlar sergileyen öğrenciler saldırgan, kendinden emin, düşünmeden hareket eden, empati becerisinden yoksun öğrenciler olabilir.
• Diğer öğrencilere göre akademik başarıları düşüktür.
• Problemlerini çözmek konusunda yetersizdirler ve genellikle problemlerini kaba kuvvetle, şiddetle çözmeye çalışırlar.
• Fiziksel olarak akranlarına göre daha güçlü görünürler.
• Başkalarının başarılarını kıskanan zorbalar, sağlıklı ilişkiler kurmakta zorlanan, kendilerine güvenmeyen ancak başkalarının yönlendirmesiyle çok çabuk harekete geçen çocuklardır.
• Zorbaların kurbanlara göre daha fazla dışa dönük çocuklar olduğu ve utangaçlık düzeyleri ise düşüktür.
• Zorbalar, zorbaca davranışlarının akranları tarafından izlenilmesinden hoşlanırlar.

Kurban Öğrencilerin Özellikleri

• Kurban ya da mağdur dediğimiz zorbaca davranışlara uğrayan öğrenciler genellikle aşırı korumacı anne-baba tutumuyla yetiştirilmişlerdir.
• Fiziksel olarak zorbalara göre daha zayıftırlar.
• Okulda daha az arkadaşı olan, yalnız  ve mutsuz olan öğrencilerdir.
• Özsaygı düzeyleri düşük, utangaçlık seviyeleri yüksek ve içedönüktürler.
• Zorbaca davranışlara maruz kaldığında çevresinden yardım alma konusunda başarısızdırlar.
• Kurban öğrenciler genellikle farklı bir ırk ya da etnik grup üyesidir.
• Özel eğitim ihtiyacı olan kişiler kurban olarak seçilebilmektedir.
• Cep telefonu, tablet gibi pahalı eşyalara sahiptirler.
• Anksiyete bozukluğu, yeme, uyku bozukluğu, öfke patlamaları kurban öğrencilerde görülen belirtilerdendir.

Anne-Babalar Neler Yapmalıdır?

Çocuğunun zorbaca davranışlara maruz kaldığını düşünen anne babalar,

• Çocuğunuzu konuşması için cesaretlendirin ama baskı yapmayın. Çocuğunuz için anlatması kolay bir olay olmadığının farkında olun.
• Çocuğunuza karşı aşırı koruyucu olmayın.
• Çocuğunuz olayı anlatırken dikkatli dinleyin ancak onu sorgulamayın ve kendisini kötü hissettirecek söylemlerde bulunmayın.
• Sorunu çocuklar kendi aralarında çözsünler diyerek probleme ilgisiz kalmayın.
• Öğretmeni ve okul yönetimiyle konuşarak mutlaka bilgilendirme yapın ve olayın takipçisi olun.

Eğer çocuğunuz zorbaysa;

• Durumu ertelemeyin, göz ardı etmeyin ve çocuğunuzun davranışlarını değiştirmeye yönelik okul ile işbirliği yaparak bir plan oluşturun.
• Aileler çocuklar üzerinde çok büyük etkiye sahiptir. O nedenle ilk olarak aile tarafından olumsuz davranışlar evde belirlenmeli ve bu davranışların olumluya dönüştürülmesi için çocuğa uygun model oluşturulması gerekir.
• Aile içerisinde, çocuğun önünde kesinlikle şiddet içeren davranışlar sergilenmemeli, ailenin zorbalık konusuna kesinlikle izin vermeyeceklerini, hoş karşılamadıklarını çocuğa hissettirmeleri ve bu konuda kararlı olmaları gerekmektedir.

Unutulmamalıdır ki okul yıllarında başlayan zorbaca davranışların üzerinde durulmadığında, bu tür davranışlar göz ardı edildiğinde yetişkinlikte de suç işleme davranışının sergilenebilmesi söz konusudur. Sağlıklı nesiller, sağlıklı toplum için okullarda yaşanan zorbalık göz ardı edilmemeli, gerekli önlemler alınmalıdır.

Merve KARAHAN
Psikolojik Danışman