Öz Şefkat - Self Compassion

ÖZ ŞEFKATLİ KİŞİLERİN ÖZELLİKLERİ NELERDİR?

Son yıllarda Batı psikolojisinin ilgisi öz şefkat kavramına da oldukça yoğunlaşmış durumdadır. Öz şefkat literatürde son zamanlarda gözümüze çarpıyor olsa da temelinde 2000 yıllık bir doğu psikolojisi geçmişi vardır. Bu kavramı anlayabilmek için öncelikli olarak şefkat kavramını açıklamak gerekir. Şefkat; en genel tanımıyla sevecenlik, acıma ve sevgi duygusu olarak bilinir (TDK). Bunun yanında şefkat, diğer insanlara karşı anlayışlı olmak, onların eksik yönlerini olumlu bir tutumla karşılayabilmek, onları kabul edebilmek ve dış dünyaya karşı sevgi sahibi olabilmektir. Şefkatli bir insan, acı verici ve olumsuz yaşantıların da insanlık için gerekli olduğu bilincindedir. İnsanın doğasında hata yapabilmek olduğunun da farkındadır.

Her ne kadar çevremizdeki insanlara karşı bu tarz tutumlara sahip olabilsek de kendimize karşı bazen acımasız davranabilmekteyiz. Çünkü insanlar kendilerinden başka herkese daha yapıcı ve anlayışlı olma eğilimindedir. Ancak kendilerine karşı daha sert, anlayışsız ve hata kabul edememe gibi özellikleri vardır (Neff, 2003; Akt., Aktaş, 2017). Öz şefkatte insanın kendisine ilişkin tutumlarıyla ilişkilidir. Öz şefkate sahip olan insanlar, kendilerinin eksik yönlerini görebilen ve kabul edebilen, yaşadıkları olumsuz deneyimleri de anlayışla karşılayabilen ve bunun da insan doğası için doğal olduğunun farkında olan, elde ettiği başarısızlıklarda da kendisini cezalandırmayan insanlardır. Yani öz şefkat, çevremizdeki insanlara gösterdiğimiz anlayış, sevgi ve acıma duygusunu kendimize de yönlendirebilmemizdir. Şefkat ve öz şefkat arasında da bir ilişki bulunmaktadır. Kişinin öz şefkati ne kadar fazlaysa şefkat gösterme eğilimi de bu denli fazla olmaktadır.

Öz şefkat aynı zamanda yaşadığımız olumsuz yaşantıların açığa çıkardığı duygularla etkili bir şekilde başa çıkabilmemizi de içinde barındıran bir kavramdır. İnsanlar için sevgi, heyecan, mutluluk gibi olumlu duygular ne kadar doğalsa, üzüntü, hüzün, keder gibi olumsuz duygularda o kadar doğaldır. Bunu bir insan için gerekli görebilmek ve etkili şekilde başa çıkabilmek öz şefkat seviyesiyle bağlantılıdır. Öz şefkati yüksek insan olumsuz duygulara ciddi şekilde odaklanmak yerine bunları etkili şekilde ortadan kaldırabilmenin alternatif yollarını aramaktadır.

Öz şefkatin temel olarak üç boyutu vardır: Öz sevecenlik, insanlığın ortak bilincinde olma, bilişsel farkındalık. Öz şefkat bu üç boyuttan bağlantısız düşünülemez ve bu boyutlar birbiriyle bağlantılı haldedir.

Öz sevecenlik; en basit tanımıyla insanın kendisini her yönüyle kabul edebilmesi yani kendisini sevmesidir. Bu kavramın bencillikle karıştırılmaması gerekir. Çünkü bencil insan sadece kendisini sevmekte ancak öz sevecen insan başkalarıyla sevgi ilişkileri kurabilirken kendisini de olumlu olumsuz özellikleriyle sevebilmektedir.

İnsanlığın ortak bilincinde olma boyutunda ise insanlar yaşadıkları olumsuz duyguları ve yaşantıları sadece kendileri yaşıyormuşçasına kendilerine dert edinirler. Olumsuz yaşantılar karşısında ki ‘niye ben?’ isyanı bununla ilişkilidir. Ancak bu tarz yaşantıların sadece kendimiz tarafından değil, tüm insanlar tarafından yaşanabilecek gayet doğal bir şey olduğunu fark edebilmek insanlığın ortak bilincinde olma boyutuyla ilişkilidir.

Bilişsel farkındalık boyutuna göre insanlar kendi olumlu ve olumsuz duygu ve düşüncelerinin farkında olmalılar ve onları dengeli, sağlıklı bir şekilde yönetebilmelilerdir.

Bu boyutlarıyla birlikte öz şefkat seviyesi Kristin Neff tarafından geliştirilen Öz Şefkat Ölçeği ile bulunabilmektedir. Bu ölçeğin güvenirlik çalışmaları sonucunda .93 güvenirliğe sahip olduğu da ifade edilmiştir.

Bu boyutlarla birlikte öz şefkati yüksek olan kişileri özetleyecek olursak; bu kişiler, kendinin olumlu olumsuz özelliklerini bilen ve bir bütün olarak kendini kabul eden, seven;

yaşadığı olumsuz duygu ve yaşantılarının sadece kendisi tarafından değil tüm insanlar tarafından yaşanabilecek olduğunun bilincinde olan;

kendi olumlu olumsuz tüm duygu ve düşüncelerinin farkında olup onları sağlıklı şekilde yönlendirebilen kişilerdir.

Emrah BİNGÜL

Psikolojik Danışman

KAYNAKÇA

Aktaş, A., (2017). Türkiye Örnekleminde, Narsistik Özellik, Öz-Şefkat Ve Duygu Düzenleme Güçlüğü Arasındaki İlişkinin İncelenmesi, Arel Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, (sf. 12-19).

Andiç, S., (2013). Ergenlik Döneminde Zihni Meşgul Eden Konularla İlişkili Değişkenler: Bağlanma Tarzları, Öz-Şefkat Ve Psikolojik Belirtiler, Ankara Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, (sf. 39-49).

Kıcalı, Ü., (2015). Öz-Şefkat Ve Tekrarlayıcı Düşünmenin Olumsuz Duygulanım Ve Depresyon İle İlişkilerinin İncelenmesi, Maltepe Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, (sf. 1-19).