Psikolojide Kendilik Kavramı

KENDİLİK NEDİR?

KENDİLİK DEĞERİ NEDİR?

KENDİLİK DEĞERİ İLE BENLİK KAVRAMI ARASINDAKİ FARK NEDİR?

Kendilik Kavramı

Kendilik; kavramsal olarak bireyin deneyim ve çevresini yorumlamasıyla kendine yönelik kazandığı bakış açısıdır. Bu bakış açısı, bireyin çevresindeki uyarıcılar ve kendine yönelik aldığı geri bildirimlerle şekillenebilmektedir. Bir başka ifadeyle kendilik; diğer insanların duygu, düşünce ve davranışlarını anlayabilmek için kullanılan sistematik bir yapı olarak da ele alınmaktadır. (Çelenkoğlu, 2011).

Bilişsel psikoloji yaklaşımına göre de kendilik şemaları kişinin geçmişi, deneyimleri ve geleceğe dair tahminlerinden etkilenmektedir. Birey içinde bulunduğu ortamda kendiyle ilgili elde ettiği bütün verileri kullanarak kendisi hakkında bir değer sistemi oluşturmakta bu da kendilik şemalarının oluşumuna etki etmektedir. (Çelik, 2010).

Kısaca kendilik; kim olduğumuzun cevabıdır. Bireyin ‘ben kimim?’ sorusuna vereceği yanıtların her biri ve bu yanıtların yarattığı duygular kendilik şemasındaki bilgilerdir (Demir, 2017).

Kendilik Algısına Etki Eden Faktörler

Rogers’a göre, bireyin erken çocukluk döneminde başkalarının ona dair değerlendirmeleri sonucunda olumlu veya olumsuz bir kendilik algısı oluşmaya başlamaktadır. (Demir, 2017).

Çocuklar için öğretmenlerinde kendilik algısının şekillenmesinde önemli bir payları vardır. Öğretmen tutumu sert ve eleştiri odaklı olduğunda çocuk kendini yetersiz hissedecek ve bu da olumsuz bir kendilik algısının oluşmasına sebep olacaktır. (Akduman ve ark., 2007).

Kendilik Değeri

Corsini (1984), kendilik değeri kavramını, bireyin kendine saygı duyması ve kendini kabul etmesini içeren kendine yönelik duyguları olarak tanımlamaktadır. Kendilik ile kendilik değeri kavramlarının birbiriyle aynı tanımları olduğuna dair görüşler bulunuyorsa da aslında bu kavramların arasında ince bir ayrım olduğu da görülmektedir. Kendilik kavramı kendilik değerine göre biraz daha geniş kümeyi kapsamaktadır. Kendilik, ‘ben kimim?’ sorusuna verilen tüm yanıtları içerirken; kendilik değeri, ‘kişinin kendisiyle ilgili olan olumlu özellikleri itibariyle hissettiği duygularını ve kendisiyle duyduğu gururu’ ifade etmektedir (Nuttal, 1991; Akt., Çapan, 2006). Buna benzer bir tanımda Plummer (2005) tarafından; ‘bireyin kendini yeterli, sevilebilir ve kabul edilebilir olduğunu algılamasıyla yaşadığı duygu’ şeklinde yapılmıştır. (Çapan, 2006).

Kendilik değeri kavramı şu durumları içermektedir (Çapan, 2006);

- Kişinin kim olduğu,

- Kişinin yaşadığı ortamda soyut veya somut olarak ne yaptığı,

- Kişinin sahip olduğu tüm özellikleri,

- Kişinin çevresi tarafından nasıl göründüğüne ilişkin algısı,

- Kişinin yaşam içinde kim veya kimlerle ilişki halinde olduğu.

Tüm bu tanımlamalardan sonra benlik kavramı ile kendilik değeri kavramının birbiriyle aynı durumu ifade ettikleri düşünülebilir. Ancak benlik ile kendilik değeri ayrı kavramlardır. Kısaca bu ayrımı yapmak gerekirse; benlik, bireyin kendisi ile ilgili ne düşündüğünü içerirken; kendilik değeri, benliğe yönelik hissedilen duyguları ifade etmektedir. Buradan da anlaşılacağı üzere benlik kavramı kendiliğin bilişsel yönüdür. Benlik, ne olduğumuzun bilişsel cevaplarını verirken; kendilik değeri, bu cevaplara yönelik duygu ve tutumları içinde barındırmaktadır (Çapan, 2006).

Emrah BİNGÜL

Psikolojik Danışman

KAYNAKÇA

Akduman, G.G., Çolak, M., Cantürk, G., (2007), Çocuklarda Kendilik Algısı ve Saldırganlık Eğilimi İlişkisi: Erzurum Örneği, Adli Psikiyatri Dergisi, 4(3), 3-12.

Çapan, B.E., (2006), Çocukların Kendilik Değerini Geliştirmede Kendilik Değerini  Geliştirme Programı ve Sosyal ve Duygusal Eğitim Programının Etkililiği, Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara.

Çelenkoğlu, A., (2011), Evli Bireylerin, Bağlanma Stillerine ve Kendilik Algısına Göre Evlilikte Yaşanan Sorunlarla Başa Çıkma Yollarının İncelenmesi, Yüksek Lisans Tezi, Haliç Üniversitesi, İstanbul.

Çelik, Ç.B., (2010), Üniversite Öğrencilerinin Çocukluk Çağı Örselenme Yaşantılarının Kendilik Algısı ve Boyun Eğici Davranışlar Üzerine Etkisi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Trabzon.

Demir, Ö., (2017), Yetişkin Bireylerde Kendilik Algısı ve Bağlanma Stillerinin Aleksitimi Üzerindeki Etkisi, Yüksek Lisans Tezi, Beykent Üniversitesi, İstanbul.